Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH), bir zaman dilimi içerisinde ve bir ülke sınırları içinde üretilmiş olan tüm mamul ile hizmetlerin parasal veya piyasa değeri toplamı olarak tanımlanır ve gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) nedir? nasıl yorumlanır? sorusu merak edilen sorulardan birisidir. Genel yerli üretimin geniş bir ölçüsü olarak, belirli bir ülkenin ekonomik açıdan sağlığının kapsamlı bir puan kartı işlevini görür.
GSYİH genellikle yıllık bazda hesaplansa da, bazen üç aylık dönemde de hesaplanır. Örneğin ABD hükümeti, her mali çeyrek ve ayrıca takvim yılı için yıllık GSYİH tahminini yayınlar. Bu raporda yer alan münferit veri setleri reel olarak verilmiştir. Bu nedene bağlı olarak veriler fiyat değişiklikleri ile düzeltilmiştir ve bu nedenle enflasyondan arındırılmıştır.
Gayri Safi Yurtiçi Hasılayı (GSYİH) Anlamak
Bir ülkenin GSYİH'sı hesaplaması;
Tüm özel ve kamu tüketimini, hükümet harcamalarını,
Özel envanterlere yapılan eklemeleri,
Yatırımlarını,
Ödenmiş olan inşaat maliyetlerini ve bunla beraber dış ticaret dengesini kapsar.
Herhangi bir ülkenin GSYİH'sını oluşturan tüm bileşenler arasında dış ticaret dengesi özellikle önem taşır. Bir ülkenin GSYİH'sı, yerli üretici konumundaki kişilerin yabancı ülkelere satmış olduğu mal ve hizmetlerin toplam değeri ile yerli tüketicilerin satın almış olduğu yabancı mal ve hizmetlerin toplam değerini aştığı zaman artma eğilimindedir. Bu durum ortaya çıktığında, bir ülkenin ticaret fazlası verdiği söylenir.
Gayri Safi Yurt İçi Hasıla ve Ticaret Açığı
Yerli olan tüketicilerin yabancı ürünlere harcamış oldukları miktar, yerli üreticilerin yabancı tüketici olan kişilere satabileceklerinin toplamından fazla ise buna ticaret açığı denir. Bu durum yaşandığında, bir ülkenin GSYİH'sı azalma eğilimindedir. GSYİH nominal bazda veya reel bazda hesaplanabilir. Durumun ikinci şıkkı enflasyonu hesaba katar. Genellikle, reel GSYİH sabit dolar kullandığı için uzun vadeli olan ulusal ekonomik performansı ifade etmek adına daha iyi bir yöntemdir.
Diyelim ki bir ülkenin 2012'de 100 milyar dolarlık nominal GSYİH'si var. 2022'de nominal GSYİH'sı 150 milyar dolara çıktı. Fiyatlar da aynı dönemde %100 arttı. Bu örnekte, yalnızca nominal GSYİH'sına bakarsanız, ülke ekonomisinin iyi performans gösterdiği görülür. Bununla birlikte, gerçek GSYİH yalnızca 75 milyar dolar olacaktır ve bu, gerçek ekonomik performansta genel bir düşüşün fiilen bu dönemde meydana geldiğini ortaya koyar.
Nominal GSYİH
Nominal GSYİH, hesaplamasında cari fiyatları içeren bir ekonomi içerisindeki ekonomik üretimin bir değerlendirmesi olarak karşımıza çıkar. Başka bir deyişle, büyüme rakamını şişirebilecek enflasyonu veya artan fiyatların hızını ortadan kaldırmaz.
Nominal GSYİH'da sayılan tüm mal ve hizmetler, o yıl içinde bu mal ve hizmetlerin fiilen satıldığı fiyatlarla değerlenir. Nominal GSYİH, ülkelerin GSYİH'lerini tamamen finansal terimlerle karşılaştırmak için yerel para birimi ya da ABD doları cinsi ile döviz piyasası hu döviz kurları üzerinden değerlendirilir.
Reel GSYİH
Reel GSYİH, bir ekonomi tarafından belirli bir yılda üretilen mal ve hizmetlerin sayısını yansıtan, enflasyonun veya deflasyonun etkisini zaman içindeki çıktı eğiliminden ayırmak için yıldan yıla sabit tutulan enflasyona göre ayarlanmış bir ölçüdür. GSYİH, mal ile hizmetlerin parasal değerine dayandığı için, enflasyona tabidir.
Artan fiyatlar, bir ülkenin GSYİH'sini artırma eğilimindedir, ancak bu, üretilen mal ve hizmetlerin niceliği veya kalitesindeki herhangi bir değişikliği yansıtmayabilir. Bu nedene bağlı olarak sadece bir ekonomi etkeninin nominal GSYİH'sına bakarak, rakamın üretimdeki gerçek bir genişleme nedeniyle mi yoksa sadece fiyatlar yükseldiği için mi arttığını söylemek zor olabilir.
GYSİH ve Ekonomist Yorumlamaları
Ekonomistler, bir ekonomik durumun gerçek GSYİH'sına ulaşmak adına enflasyonu ayarlayan bir süreç kullanırlar. Ekonomistler, herhangi bir yıldaki üretimi, referans yıl olarak adlandırılan referans yılda geçerli olan fiyat seviyelerine göre ayarlayarak, enflasyonun etkisini ayarlayabilirler. Bu şekilde, herhangi bir ülkenin GSYİH'sini bir yıl ile diğer bir yılla karşılaştırmak ve gerçek bir büyüme olup olmadığını görmek mümkündür. Reel GSYİH, cari yıl ile baz yıl arasındaki fiyatlar arasındaki fark olan bir GSYİH fiyat deflatörü kullanılarak hesaplanır.
Kişi Başı GSYİH
Kişi başına düşen GSYİH, bir ülkenin nüfusundaki kişi başına düşmekte olan GSYİH'nın bir ölçüsü olarak değerlendirilir. Bir ekonomi içerisinde kişi başına düşen çıktı ya da gelir miktarının ortalama üretkenliği ve ortalama yaşam standartlarının erişilebileceğini gösterir. Kişi başına düşen GSYİH nominal, reel veya satın alma gücü paritesi (SAGP) cinsinden ifade edilebilir.
Temel bir yorumda, kişi başına düşen GSYİH, her bir vatandaşa ne kadar ekonomik üretim değeri atfedilebileceğini gösterir. Kişi başına GSYİH piyasa değeri de kolayca bir refah ölçüsü olarak hizmet ettiğinden, bu aynı zamanda genel ulusal zenginliğin bir ölçüsü anlamına gelir.
Kişi Başı GYSİH ve Nüfus Ölçütü
Kişi başına düşen GSYİH, genellikle daha geleneksel GSYİH ölçütleriyle birlikte analiz edilir. Ekonomistler bu metriği kendi ülkelerinin yurt içi üretkenliği ve diğer ülkelerin üretkenliği ile ilgili fikir edinmek adına kullanırlar. Kişi başına düşen GSYİH, bir ülkenin hem GSYİH'sini hem de nüfusunu dikkate alır. Buna bağlı olarak her bir faktörün genel sonuç durumuna nasıl katkıda bulunduğunu ve kişi başına düşen GSYİH büyümesini nasıl etkilediğini anlamak önemlidir.
Örnek vermek gerekirse, bir ülkenin kişi başına düşmekte olan GSYİH'sı istikrarlı bir nüfus düzeyiyle birlikte büyürse, bu aynı nüfus düzeyiyle beraber daha fazla üretim yapmakta olan teknolojik ilerlemelerin sonucu olarak karşımıza çıkabilir. Bazı ülkeler yüksek kişi başına düşen GSYİH'ya ancak küçük bir nüfusa sahip olabilir, bu da genellikle çok sayıda özel kaynağa dayalı kendi kendine yeterli bir ekonomi inşa ettikleri anlamına gelir.
GSYİH Büyüme Oranı
GSYİH büyüme oranı, herhangi bir ekonominin ne derece hızlı büyüdüğünü ölçmek adına bir ülkenin ekonomik çıktısında yer alan ve yıldan yıla değişimini karşılaştırır. Genellikle yüzde oranı olarak ifade edilen bu önlem, ekonomik politika yapıcılar için popülerdir ve GSYİH büyümesinin işsizlik oranları ve enflasyon gibi temel politika hedefleriyle yakından bağlantılı olduğu düşünülür.
GSYİH Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP)
Doğrudan bir GSYİH ölçüsü olmasa da ekonomistler gerçek çıktının, gerçek gelirin ülkeler arası karşılaştırmalarını yapmak için yerel fiyatlardaki ve yaşam maliyetlerindeki farklılık durumlarını ayarlayan bir yöntem kullanarak herhangi bir ülkenin GSYİH'sının uluslararası dolar cinsinden nasıl ölçüldüğünü görmek için SAGP'ye bakar.
GSYİH üç temel yöntemle belirlenebilir. Burada yer alan üç yöntem de doğru hesaplandığında aynı rakamı vermesi gerekir. Bu üç yaklaşım genellikle harcama yaklaşımı, çıktı yaklaşımı ve gelir yaklaşımı olarak adlandırılır. Harcama yaklaşımı olarak da bilinen bu durum, ekonomiye katılmakta olan farklı grupların harcamalarını hesaplamaya yarar. ABD GSYİH'sı öncelikli olarak harcama yaklaşımına dayalı olarak ölçülür.
Tüm bu etkenler söz konusu ülkenin GSYİH'sına doğrudan katkıda bulunur. Tüketim ve özel tüketim harcamalarını ya da tüketici harcamalarını ifade eder. Tüketiciler, bakkaliye ve saç kesimi gibi mal ve hizmetleri elde etmek için para harcarlar.
Tüketici harcamaları, ABD GSYİH'sının üçte ikisinden fazlasını oluşturan GSYİH'nın en büyük bileşenidir. Yüksek bir tüketici güveni düzeyi, tüketicilerin harcamaya istekli olduğunu gösterirken, düşük bir güven düzeyi, gelecekle ilgili belirsizliği ve harcama isteksizliğini yansıtır.
GYSİH bir çok devletin hesaplamasını yaptığı bir tanımdır ve Kıbrıs'ta da bu oran oldukça yüksektir. Bölgedeki yaşam standartlarının yüksek olması bu oranın artmasını sağlamıştır. Yatırım imkanlarının çok geniş olduğu ve bir çok avantajın yer aldığı Kıbrıs'ta bireysel yaşam imkanları da fazladır.
