Tüketici Güven Endeksi Nedir? Yatırıma Etkileri Nelerdir?
Ekonomi terimi, paranın keşfedilmesinden önce başlamış olan ve paranın keşfedilmesi ile birlikte daha da derinleşmeye başlayan bir kavramdır. Ekonomi insanların ihtiyaçlarını karşılama noktasında yapılan her türlü faaliyeti içerisinde barındırır.
Bunun için ise; tüketici güven endeksi nedir? yatırıma etkileri nelerdir? soruları akılları meşgul eder. Matematiksel ifadelerin de yer aldığı bir bilim dalı olan ekonomi, farklı ve çeşitli değerlendirmelerin yer aldığı parametreler içerir. Bu parametrelerden birisi de
Tüketici Güven Endeksidir. Peki, ekonomi içerisinde yer alan tüketici güven endeksi nedir? yatırıma etkileri nelerdir? Hesaplama yöntemleri nasıl uygulanır? Bu soruların tümünün cevabı ekonomi içerisinde aranır.
Tüketici Güven Endeksi
Tüketici Güven Endeksi, tüketicilerin genel olarak ekonomiye ilişkin mevcut bulunan durum değerlendirmeleri ve kişisel mali durumlarının yanı sıra gelecek dönemdeki beklentileri ile birlikte yakın bir gelecekteki tasarruf ve harcama eğilimlerini ölçmeyi amaçlayan bir gösterge şemasıdır. Kısaca, tüketicilerin ülke ekonomisi ile ilgili değerlendirmelerini ve eğilimlerini ölçmeye yarayan bir şemadır.
Tüm ülkelerde özellikle ekonomiyi daha yakından incelemek amacıyla kullanılan Tüketici Güven Endeksi, her ay Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) işbirliği sonucunda ortaya çıkarılan Tüketici Eğilim Anketi'ne göre belirlenir. Bu Tüketici Eğilim Anketi aylık olarak bağımsız bir anket şeklinde uygulanır ve anketin sonuçları tamamen yaş ve cinsiyete ağırlık verilerek kategorize edilir.
Avrupa Birliği'nin belirlediği kriterler üzerinden hazırlanan Tüketici Güven Endeksi, Türkiye'de ayın son haftalarında Türkiye İstatistik Kurumu tarafınca Ulusal Veri Yayımlama Takvimi'ne göre Tüketici Güven Endeksi Haber Bülten'i başlığı altında açıklanır.
İlk Tüketici Güven Endeksi Göstergesi
Tüketici Güven Endeksi göstergesi ilk kez 1916 yılında kurulmuş olan “The Conference Board” yani Türkçe'si ile ''Konferans Kurulu'' isimli bir organizasyon tarafından 1967 yılında tanımlandırılmıştır. Aynı yılı takip ederek her ay olmak üzere Amerika Birleşik Devletleri'nde yaklaşık 5.000 hane halkı ile birlikte yapılan bir araştırma sonucunda duyurulur.
Yıl 1985'leri gösterdiğinde bu parametrelerde değişiklik gerçekleştirilerek 100 üzerinden değerlendirilme yapılan bir ölçekle sınırlandırılır. Yılların ilerlemesi ile birlikte küresel bir değer kazanan Tüketici Güven Endeksi, diğer tüm ülkelerin ilgili kurumlarınca benimsenmiş ve her ülke kendi ekonomisi ve ihtiyaçları doğrultusunda bu parametreyi belirli aralıklarla hesaplamaya başlamıştır.
Endeks Nedir?
Ekonomideki önemli değişim ve büyümenin tahmin edilmesi noktasında anlamlı değerleri ortaya koyan terime endeks adı verilir. Özellikle ekonomideki büyüme rakamları üç ay gibi bir süre baz alınarak hesaplanırken Tüketici Güven İndeksi aylık olarak hesaplanır ve çizelge halinde açıklanır.
Türkiye'de Tüketici Güven Endeksi Anketi'ne Kaç Kişi Katılır?
Türkiye içerisinde uygulanacak olan Tüketici Güven Endeksi Anketi'ne her ay ülke içerisinden 720 kişi katılabilir. Bu anket bir çağrı merkezi aracılığı ile telefon görüşmesi yolu ile yapılırken, güvenliği sağlanmış bir yazılım ile de kontrol edilir.
Bu anketin güvenilirliğinin sağlanması amacı ile her ay bu ankete katılan 720 kişinin %50'si yeni kişiler arasında seçilerek güvenilirlik artırılması sağlanır. Bir katılımcı bu endekse yalnızca iki defa katılabilirken ankete girebilmek için ayrıca şu kriterlere dikkat edilir;
432 Katılımcının 36-55 Yaş Grubu İçerisinde Yer Alması
500 Katılımcının İstanbul, İzmir ve Ankara'dan, Geriye Kalan 220 Katılımcının İse Diğer İllerden Olması
288 Katılımcının 18-35 Yaş Grubu İçerisinde Olması
Katılımcıların %50'sinin Erkek, %50'sinin Kadın Olması
Gibi kriterlerin karşılanması ile Tüketici Güven Endeksi Anketi'ne katılım sağlanılabilir.
Tüketici Güven Endeksi Verileri Kullanım Alanları
Tüketici Güven Endeksi tüketicilerin özellikle de geleceğe yönelik tercihlerinin anlaşılması bakımından önemli bir parametre olarak görülür. Eğer endeks hesaplamalarında endeks değeri 100'ün altında kalıyor ise; bu durum endeksin düşüklüğünü gösterirken, ekonomide de büyüme beklentisinin zayıfladığına işaret eder. Bu da tüketicilerin harcama eğilimindeki yavaşlama olacağını vurgular.
Diğer bir oranla eğer endeks değeri 100'ün üzerinde bir eğilim gösteriyorsa; tüketicinin ekonomi içerisinde büyüme beklentisine kapıldığına ve iyimserliğin arttığına işaret eder. Tüketiciler böylelikle daha fazla harcama yapmaya odaklanmış olur.
Tüketici Güven Endeksi Çeşitleri Nelerdir?
Türkiye içerisinde her ay Türkiye İstatistik Kurumu tarafınca açıklanan Tüketici Güven Endeksi dışında küresel piyasalar içerisinde en çok takip edilen ve her ay açıklanan endeksler şunlardır;
Conference Board Tüketici Güven Endeksi
Michigan Üniversitesi Tüketici Güven Endeksi
Küresel piyasalar içerisinde özellikle Michigan Üniversitesi Tüketici Güven Endeksi Amerikan ekonomisi ve diğer global ekonomideki gelişmeleri ortaya çıkarmak adına öncü olacak veriler üretir.
Tüketici Güven Endeksi Hesaplama Kuralları
Endekslerin tamamı Avrupa Birliği'nin kullandığı bir denge sistemine göre hesaplanır. Bu denge toplam cevap veren kişilerin içerisinde negatif ve pozitif cevap veren kişilerin yüzdelerinin farkının alınması ile hesaplanır ve bu çıkan farka 100 eklenerek her bir soru için ayrı olacak şekilde bir endeks oluşturulur. Sonraki aşama seçilen soruların yayılma endekslerinin aritmetik ortalamasının alınması ile ortaya genel endeks değerinin çıkması sağlanır.
Tüketici Güven Endeksi İçerisinde Hangi Kategoriler Yer Alır?
Endeksler içerisinde yer alan mevcut değerlendirmeler, beklentiler ve eğilimler şunları kapsar;
Genel Ekonomi: Tüketicinin 12 aylık dönemde Türkiye ekonomisi beklentisi ve değerlendirmesi, tüketim harcamaları eğilimi, işsizlik, tasarruf eğilimi ve tüketici fiyatlarındaki değişim beklentisi ile ücretler genel seviyesindeki değişim beklentisini ölçmeye yarar.
Kişisel Mali Durum: Ankete katılan tüm tüketicilerin mevcut olan 12 aylık hane gelirleri, önümüzdeki 12 aylık dönemdeki hane geliri beklentisi, hane geliri değerlendirilmesi ve gelecek 3 aylık periyot içerisindeki dönemde borç kullanma potansiyeli olup olmadığının değerlendirmesidir.
Harcama ve Tasarruf Eğilimleri: Tüketicilerin gelecek 12 aylık dönem içinde konut alma, yaptırma, tadilat yapma, otomobil, dayanıklı tüketim malları alma eğilimi gibi tasarruf eğilimleri ölçülürken, son 3 ay içerisinde yarı dayanıklı tüketim mallarına yönelik olan harcama eğilimleri hesaplanır.
Unsurları hesaplanarak endeks değerlerinin tüketiciler üzerindeki etkisi değerlendirilir.
Tüketici Güven Endeksi Hesaplamalarında Alt Endeksler Nelerdir?
Tüketici Güven Endeksinin yanı sıra aynı anda iki adet alt endekste belirlenir:
Tüketim Eğilim Endeksi: Tüketicinin içerisinde bulunduğu dönemdeki tüketim eğilimini ölçmek amacı ile ortaya çıkan bir endeks türüdür. Endeksin beşinci sorusunun sorulması ile hesaplanır.
Tüketici Beklenti Endeksi: Tüketicilerin geleceğe ilişkin olan beklentilerini daha iyi ve geniş kapsamlı anlamaya yönelik bir endekstir. Endekslerin ikinci ve dördüncü kategorideki soruları sorularak oluşturulur.
Her soru için endekslerin aritmetik ortalaması alınır.
Tüketici Güven Endeksinin Yatırıma Etkileri Nelerdir?
Türkiye içerisinde açıklanan Tüketici Güven Endeksi dışında, diğer ülkelerde de açıklanan ekonomik göstergelerin takip edilmesi yatırım etkileri açısında önemlidir. Dış ve iç ekonomik büyümeye ve küçülmeye dayalı olan tüm beklentiler tüketici endekslerine göre yapılabilmekte. Yatırım araçlarının değerleri üzerinde doğrudan etki gösteren bu endeksler bir yatırımcının takip etmesi gereken en önemli göstergelerden birisidir.
Ekonomik büyümenin durması yahut daralması gibi durumlarda yatırımcıların harcama eğilimleri düşerek, yatırıma olan talebin azaldığı görülür. Bu sebep ile birlikte finansman enstrümanların da değerlerinde azalmalar meydana gelir. Güven endeksleri konusunda bilgi sahibi olan yatırımcılar düşüş ve yükselişten faydalanarak gelirlerinin artırılmasında rol oynamaktadır.
