Kıbrıs Savaşı Kiminle Yapıldı?
Kıbrıs Savaşı Kiminle Yapıldı? Tarihte Türk halkı için önemli savaşlardan biri olan Kıbrıs savaşı, Kıbrıs Rumlarına karşı yapılan bir savaştır. Kıbrıs Barış Harekâtı olarak bilinen Kıbrıs Savaşı, dönemin Başbakanı Bülent Ecevit'in önderliğinde 20 Temmuz 1974'te başlatıldı. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK); Kıbrıslı Rumların Kıbrıslı Türklere yönelik zulme son vermek ve bölgede barışı sağlamak için düzenlenen bir barış harekâtı olarak tarihteki yerini almıştır.
Kıbrıs savaşının ilk adımları 1950 yılında atıldı. O dönemde Yunanlılar Yunanistan'a katılmak için birçok hamle yaptı. Bu nedenle Türkiye'de bir süre kaldıktan sonra bu etkinliğe katıldı. Adada iki toplumlu bir Kıbrıs devleti kurulması için adımlar atıldı.
Kıbrıs Savaşı Öncesi Türk Halkına Zulüm
Saldırıların artmasıyla Türkiye adaya müdahale için hazırlıklara başladı. 1964 yılında İsmet İnönü hükümeti, Kıbrıs'taki duruma müdahale etmek için Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden yetki aldı. Hükümet, 7 Haziran'da adadaki operasyonlara müdahale edeceğini açıkladı. Ancak ABD hemen müdahale etti. ABD Başkanı Lyndon Baines Johnson, 5 Haziran'da İsmet İnönü'ye bir mektup yazdı. Tarihe "Johnson mektubu" olarak geçen bir mesajda Türkiye'den harekâtı bırakması istendi.
Kıbrıs Savaşının İlk Çıkartması Sonrası EOKA'nın Eylemleri
Operasyonunun terk edilmesiyle, EOKA'nın eylemleri daha da cesur hale geldi. Özellikle 1967 yılından itibaren Türkler üzerindeki baskı giderek arttı. Katliamlar yeniden başladı. Zorunlu göçle Türkler adanın yüzde üçüne itildi. 1974'te Yunanistan adayı ilhak etmek, yani tamamen ilhak etmek için adımlar attı. Bu gelişme Türkiye için bardağı taşıran son damla oldu.
Kıbrıs Savaşı Ne Zaman Oldu?
Kıbrıs Barış Harekatı'nın önünü açan gelişme 1959 yılında başladı. Kıbrıs Cumhuriyeti, 1959 yılında Türkiye, İngiltere ve Yunanistan arasında imzalanan Zürih ve Londra Anlaşmaları ile Türk ve Rum halklarının eşitliğine dayalı olarak kuruldu.
1963 yılından bu yana Kıbrıslı Rum silahlı grupların saldırıları sonucunda Kıbrıslı Türkler baskı ve zulüm nedeniyle ülke yönetiminden atılmıştır. Adayı Yunanistan ile birleştirmek isteyen Rumların saldırıları ve ambargoları 1963-1974 yıllarında artarak devam etti.
EOKA-B'nin liderlerinden Nikos Sampson, Yunanistan'da iktidardaki cuntanın desteğiyle düzenlediği darbeyle 15 Temmuz 1974'te Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios'u devirdi. Görüşmenin ardından Başbakan Bülent Ecevit, Türk silahlı kuvvetlerine Kıbrıs'a olası bir müdahaleye hazırlanma talimatı verdi.
Türkiye, adaya ortak müdahale için garantör ülkelerden İngiltere'nin kapısını çaldı. Büyük Britanya'nın iki garantör devlet olarak adanın faaliyetlerine müdahale etmesi önerildi. İngiltere Başbakanı, Londra'ya giden Bülent Ecevit'in teklifini kabul etmedi.
Kıbrıs Savaşı Ne Kadar Sürdü?
Türkiye, 22 Temmuz günü saat 17:00'de BM Güvenlik Konseyi'nin daveti üzerine harekâtı sonlandırdı. Türkiye ile Yunanistan arasında ABD ve İngiltere Dışişleri Bakanlığı yetkililerinin arabuluculuğunda Ateşkes imzalandı. Tedbir, Lefkoşa-Girne yolunu kontrol etti ve Lefkoşa'nın Türk kesiminin denize bağlantısını sağladı. Ayrıca Mağusa başta olmak üzere diğer yerleşim yerlerinde Türklerin güvenliği tam olarak sağlanamamıştır.
Harekâtı başlangıcında İstanbul, Ankara, Tekirdağ, Kırklareli, Edirne, Çanakkale, Balıkesir, Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Adana, İçeli ve Hatay'da sıkıyönetim ilan edildi. Bu illere 20 Ağustos'ta Antalya eklendi. Yunan cuntası tarafından işletilen Nikos Sampson, 22 Temmuz'da cumhurbaşkanlığı görevinden istifa etti.
Operasyonda üç gün içinde 57 şehit verildi ve 184 asker yaralandı. Kıbrıs barış görüşmeleri, Yunanistan'da sivil bir hükümetin iktidara gelmesiyle 25 Temmuz 1974'te Cenevre'de başladı. Türkiye'nin Yunanistan'a Kıbrıs'ta federal bir sistem kurmasını teklif etmesi üzerine TSK, askeri ve maddi yardım almak üzere 26 Temmuz'da Girne'nin 5 Mil Plajı'na indi.
Kıbrıs Savaşı Sonrası Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kuruldu
Türk ordusu Kıbrıs Barış Harekatı'nda 198 şehit verdi. Kıbrıs Türk tarafı ise 70'i Mücahit olmak üzere 270 kişiyi kaybetti. Kıbrıslı Türk şehit sayısı genellikle 1672 olarak belirlendi. Sonuç olarak, operasyonla Kıbrıs'ın mevcut sınırları çizilmiş oldu. Kıbrıs Türk Federasyonu 13 Şubat 1975'te kuruldu. Rauf Denktaş federasyon ve parlamento başkanı oldu. 15 Kasım 1983'te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) kurulduğu dünyaya ilan edildi. Rauf Denktaş aynı zamanda Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanıdır.
