20 Temmuz 1974 yılında başlayan darbe yanlısı Rum yönetiminin Kıbrıs Türklerine yönelik uyguladığı baskıyı ve zulmü bitirmek için Kıbrıs Barış Harekâtı gerçekleştirilmiştir.
Bu harekâtın başlangıcı aslında 1950’li yıllara dayanmaktadır. Türkiye Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu’nun katkısıyla 11 Şubat 1959 yılında Zürih ve Londra antlaşması imzalanarak Türkiye Garantör ülke olmuştur.
Kıbrıs Barış Harekâtında EOKA Nedir?
Türkiye garantör ülke olduktan sonra EOKA yani Rumların kurduğu Kıbrıs Milli Mücadele Örgütü hayallerindeki ENOSİS planını gerçekleştirmek ve Yunanistan’a katılmak için çeşitli faaliyetlerde bulundu. Yunanistan tarafından desteklenen bu örgüt 1963-1974 yılları arasında Kıbrıs Türklerine çeşitli saldırı, baskı ve ambargo uygulamıştır.
Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı Makarios tarafından kurulan örgüt 1963 yılının aralık ayında düzenlediği saldırı tarihte adını Kanlı Noel olarak bıraktı. Yüzü aşkın Türk’ün bir gecede katledildiği bu gecenin ardından Türk savaş uçakları Lefkoşa üzerinde uçarak ilk tepkilerini gösterdi.
Kıbrıs Türklerinin ortak yönetimden uzak tutulması ile Rumların arasında da görüş ayrılıkları çıkmaya başladı. kıbrıs barış harekatı neden yapıldı? Sorusunun cevabı ise bu olayların sonucunda şekillenmeye başladı.
Kıbrıs Uluslar Arası Diplomasi
1960 yılında yapılan Garanti Anlaşması çerçevesinde Türkiye öncelikle diplomatik girişimlere başladı. 17-18 Temmuz 1974 yılında bu anlaşma çerçevesinde İngiltere ve Türkiye arasında darbe sonrası atılacak adımlar için Londra’da görüşmeler gerçekleştirildi.
Paris’te gerçekleştiren görüşmeler garantör ülke statüsünde olan Yunanistan’da davet edildi fakat Yunanistan cunta yönetimi daveti gerçi çevirdi. Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit Fransa Dışişleri Bakanı aracılığı ile İngiltere’ye ortak müdahale teklifi götürdü fakat bu teklife İngiltere olumsuz cevap verdi.
Türkiye bu olayın üzerine Garanti Anlaşması’na uyarak Kıbrıs Türklerinin güvenliği için 20 Temmuz 1974 yılında Kıbrıs Barış harekâtını başlattı.
Kıbrıs Harekatının Kod Adı Atilla
20 Temmuz 1974 yılında başlatılan harekât 15 Temmuz 1974 darbesinin hemen ardından düzenlenmiştir. İkinci harekât ise 14 Ağustos günü başlatılmıştır. Bu harekât sonucunda;
Kuzey Lefkoşa dâhil Kıbrıs adasının %37’si Türk kontrolüne geçmiştir.
Yaklaşık 200bin Rum adanın Güneyine geçmiştir.
42 bin ila 65 bin Türk ise Kıbrıs adasının Kuzeyine göç etmiştir.
Avrupa Konseyi ve Birleşmiş milletler bu harekâtın işgal olduğunu savunurken Türkiye Cumhuriyeti Zürih ve Londra Antlaşmasının 4. Maddesi gereğince bu harekâtı gerçekleştirdiğini savunmuştur.
Kıbrıs İkinci Harekat
Türkiye Cenevre görüşmelerinin arından bir sonuç elde edemeyince ‘Ayşe Tatile Çıksın’ Parolası ile ikinci Harekâtı başlattı. 14 Ağustos tarihinde başlayan harekât başarıyla sonuçlandı. Tüm bu harekâtın asıl nedenleri;
Yunanistan tarafından Kıbrıs Rumları kışkırtıldı.
Kıbrıs’ta yaşayan Rum halkı tüm adanın Yunanistan’a bağlanmasını istedi.
Kıbrıs’ta yaşayan Türklere yönelik ağır ırkçı saldırılar yapıldı.
Kanlı Noel başta Kıbrıs Türklerine yapılan katliam ve saldırılar.
Yunanistan tarafından kurulan Eoka’nın saldırıları ile Kıbrıs Türklerini Adadan atma planları.
Tüm bunlar Kıbrıs Barış Harekâtını kaçınılmaz kılmıştır.
Tüm bu harekâtın sonuçları ise, Kıbrıs Türklerinin güvenliği sağlanmıştır. Bu harekât sonucunda Kuzeyde bulunan Rum vatandaşlar Güneye, Güneyde bulunan Türkler ise Kuzeye göç etmişlerdir.
Lefkoşa dâhil olmak üzere adanın %38’i Türk yönetimine geçmiştir. Harekât sonucunda Kıbrıs Türkü 70 mücahit, Kıbrıs Türklerinden 270, Türk Silahlı kuvvetlerinden ise 438 asker şehitlik mertebesine ulaşmıştır.
Ayrıca harekâtın dışında olsalar da Birleşik Milletler Barış Gücüne mensup 3 Avusturyalı asker ölmüş 51 asker yaralanmıştır. Kıbrıs Barış Harekâtı sonrası Kıbrıs Türkleri 1 Ekim 1974 yılında Otonom Kıbrıs Türk Yönetimini kurmuşlardır. 15 Kasım 1983 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti resmen kurulmuştur. İlk Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’tır.
