Bono, yatırım dünyası içerisinde oldukça kıymetli bir evrak olarak bilinir. Peki, bono nedir? yatırımı nasıl yapılır? Ticari belge olan bono teriminin diğer bir adı da ''emre muharrer senet'' olarak geçer. Yatırım olarak sıklıkla karşılaşılan bonolar için merak edilen sorular içerisinde bono nedir? yatırımı nasıl yapılır? ilk sıralarda yer alır.
Bono için yapılacak olan sözleşmeler içerisinde belirtilen vadenin sonunda bonolar, paranın devlette yahut şirkette bulunacağı süre içerisinde belirlenmiş olan faiz oranından elde edilmiş olan faiz kazancının da eklenerek yatırımcıya geri ödenmektedir.
Bono Nedir?
Bono, iki tarafı da bulunan bir borç senedidir. Taraflardan birisi satış tarafında bulunurken, diğeri alış tarafında yer alır. Şirketler ve devletler özellikle finansman ihtiyaçlarını karşılamak adına bono arzına çıkar ve satıcı kısmında yer alır. Bu bölümde her türlü yatırımcı sahibi de alıcı adı verilen kitleyi oluşturur. Alıcılar, borç senetleri karşılığı ile satıcılara finansman desteği sağlamış olur.
Bono'yu bir diğer şekilde açıklamak gerekirse; kurumsal firma ve devletlerden yatırımcı kişilerin değişken ve sabit faiz oranları ile belirlenen bir süre içerisinde kredi alındığının gösterildiği bir belge olarak açıklamak uygundur.
En önemli özellikleri vade sistemleridir. Bir bononun vadesi 2 aydan az ve 12 aydan fazla olamaz. Şirketler yahut devlet dışında kurumlar tarafından çıkarılamayan bonolar, hisse senetlerine benzetilebilmektedir.
Yapısal Özellikleri
Bonolarda alacaklı ve borçlu iki taraf bulunur. Borçlu kısım devlet veya şirket olabilirken, alacaklı kişiler yatırımcılardır. Bono genellikle ödeme, ispat ve teminat gibi amaçlar içinde sıklıkla kullanılır. Bu sebeple şirketlerinde çek yerine geçebilecek şekilde kullandığı kıymetli evraklardan bir tanesidir.
Bonoların tahsil edilmesi iki şekilde gerçekleşir;
Bononun Vadesi Geldiğinde
Bononun Vadesi Gelmeden Önce
Olmak üzere tahsil edilebilir. Vadesi geldiğinde tahsil edilecek olan bonolarda söz konusu olan sözleşmelerde bulunan tüm durumlar geçerli olacakken, vadesinden önce tahsil edilmek istenen bonolarda ise iskonto ettirilerek paranın tahsili mümkün olur. Bu durum çoğunlukla faiz gelirinde değişiklik görülebilir.
Bonoların Yasal ve Geçerli Olabilmesi İçin
Bonoların geçerli ve yasal olabilmesi için bazı koşulları sağlamaları gerekir. Bunlar;
Bononun Düzenlendiği Gün
Ödenecek Tutarın Yazması
Bonunun Düzenlendiği Yer
Alacaklı Kişi Bilgisi
Bono Kelimesinin Yer Alması
Bononun Ödeneceği Gün
Ödeneceği Yer
Bonoyu Düzenleyen Şirketin Yetkilileri Tarafından İmzalanması
Gibi koşulların bir tanesi yerine getirilmezse; bonolar eksik ve geçersiz sayılabilir. Eğer bir bono yatırımı yapılmaya karar verilirse, bonoların düzenlenme şeklinin kontrol edilmesinde yarar vardır.
Bono Türleri Nelerdir?
Bono türleri basılmış oldukları yer ve kullanılacak amaçlara bağlı olarak farklı türlere ayrılır;
Hazine Bonosu
Banka Bonoları
Altın, Gümüş ve Platin Bonoları
Finansman Bonosu
Olarak çeşitlilik gösterir. Yine yatırımcılar amaçlarına uygun olarak alacakları bonoları göz önünde bulundurmalıdır. Her biri farklılık gösteren özelliklere sahip bono çeşitleri içerisinde tüm olasılıklar ve durumlar değerlendirilmelidir.
Hazine Bonosu
Devlet güvencesi altında bulunan hazine bonoları, birikimlerini riskten olabildiğince kaçınmak ve garanti altına alarak kazanç elde etmek isteyen yatırımcıların tercih ettiği bir borçlanma senedi türüdür. Diğer bir adı da ''Emre Muharrer Senet'' olarak bilinir. Devlet içi borçlanma olarak yatırım yapılan hazine bonolarının vade süresi 2 aydan fazla ve 12 aydan az olur.
Bu süreç içerisinde hazine bonoları satılmak istenmez ve portföyde kalırsa; yatırılan para faizi ile fazlası olacak şekilde geri alınır. Risk ögesi içermemesi ile tercihi sıklıkla yapılan bir bono türüdür. Yatırım yapılarak birikimleri kısa süre içerisinde artırmak isteyenlerin başvurduğu hazine bonosu, ülkelerin Hazine Müsteşarlıkları tarafından çıkartılabilmektedir.
Bu senetlere aracı kurumlar vesilesi ile yahut bankalar ile yatırım imkanı mümkündür. Hazine bonoları güvenilir yatırım araçlarından birisidir. Diğer enstrümanlar içerisinde yine %10 olacak şekilde en düşük vergi oranına sahip bono türlerindendir. Yüksek likidite oranları değerlendirilerek vade sonuna gerek kalmadan gelir elde etmek olasıdır.
Banka Bonosu
Mevduat artış hızları kredi artış hızının altında kaldığından bankalar yeni kaynak araçları aramaya başlar. Halka arz etmek şartı ile çıkarılan banka bonoları, iskonto oranı ve vade sayısına bakılarak yıllık bazda bir hesaplama uygular. Banka bonosu, bankaların borçlu olarak ihraç edip iskontolu olarak elden çıkarmak istedikleri ve sattıkları menkul kıymetlerdendir. Bankaların bonoları ihraç etme istekleri arasında sermaye piyasası içerisinde kaynak aramak ve yatırımcılara özellikli bir getiri kaynağı sağlamak yer alır. Hazine bonosundan daha fazla bir ek gelir getirebilir olması vade sonuna bağlıdır.
Altın, Gümüş ve Platin Bonosu
Bu belge türü özellikle İstanbul Altın Borsası üyesi bankalar tarafından çıkarılması mümkün bir senettir. Bu bono senetleri iskontolu ve iskontosuz olarak satışa sunulabilir.
Finansman Bonosu
Genel olarak işletmelerin kısa vadeli olacak şekilde fon ihtiyaçlarını karşılamak adına düzenlenir. Finans kuruluşları ve anonim ortaklık kurulan bankaların ihraç edebildiği senetlerdir. Bu senetlerin geri ödeme süreleri diğer bono senetlerinden farklı olarak en fazla dokuz aydır. Dokuz aydan fazla bir süreyi geçiren bono senetlerinin geri ödeme süreleri faiz sistemi uygulanarak hesaplanır ve geri ödeme bu faizin yansıtılması ile yapılır.
Bono Nasıl Hesaplanır?
Bono hesaplanırken basit faiz uygulanır. Bileşik faiz oranı kullanılarak bono hesaplanmak istenildiğinde öncelikle bileşik faizi basit faize dönüştürme işlemi gerçekleştirilir. Hemen ardından ise; anaparanın geçerli süre içerisinde elde edebileceği getiri miktarını hesaplamak için şu formülü uygulamak gerekir: (Anapara / 100) x (Basit faiz / 365) x Gün sayısı Bono hesaplama işlemi bono türleri içerisinde farklılık gösterebilir.
Bono Yatırımı İçin
Bono yatırımları Borsa İstanbul üzerinden Menkul Kıymetler Borsası aracılığı ile yapılır. Borsa içerisinde o an işlem gören bonoların her birine yatırım yapabilmek olasıdır. Bunun için yalnızca gerekli olan bir hesap açtırmak ve böylelikle yasal bir yatırımcı olarak görünmek yeterlidir. İşlemler aracı kurum tarafından yapılırken, işlemlerin prosedürlere uygun olarak gerçekleştirilmesi için borsa şartlarına uygun bir kurum seçilmelidir.
Borsa Yatırımı İçin Gerekli Adımlar
Yatırım hesabının aktif bir hale gelebilmesi için kimlik bilgilerinin tamamı ve yaşanılan yeri belirten ikametgah adresinin fotokopisi gerekir. Eksiksiz bir şekilde kuruma ulaşımı tamamlanan belgeler sonunda gerçek hesap bir hafta dolmadan açılabilir. Yatırım hesabı aktifleştiğinde hesapta belirli olarak bir miktar paranın bulunması ile istenilen bono alınıp satılabilmektedir. Her bononun yatırım değeri farklı olduğundan yatırım yapılacak olan bono senedinin minimum miktarı kadar paranın hesapta bulunması gerekir.
Faiz oranları ve enflasyon değerleri ile ters bir ilişki içerisinde olan bonolara yatırım yapmak isteyen yatırımcılar makroekonomik verileri düzenli olarak takibe almalıdır.
Faiz Oranları Düştüğünde Bonoda Neler Meydana Gelir?
Sahip olunan bonoların değeri faizler düşerken yükselir, faizler yükselirken düşer. Bu sebeple genel olarak daha uzun vadeli bonolar faizlerdeki dalgalanmalardan daha fazla etkilenir. Piyasa durumuna göre ve faiz durumuna göre getirilerin etkilenmemesi adına sürekli bu ekranların yatırımcılar tarafından takip edilirken seçilen bono türü de bu ayrıntıyı etkiler durumdadır.
